Ulama yang sangat besar pengaruhnya
dalam bidang kerohanian dalam kerajaan Johor pada abad ke-19 dan awal abad
ke-20 tidak lama dahulu ialah Syeikh Kiyai Haji Fadhil bin Haji Abu Bakar
al-Banten. Ulama besar ini lahir di Banten, Jawa Barat sekitar tahun 1287
Hijrah/1870 Masihi dan meninggal dunia di Bakri, Muar, Johor pada 29
Jamadilawal 1369 Hijrah/18 Mac 1950 Masihi. Beliau dikebumikan di Batu 28
Lenga, Muar[1]. Selain mendapat pendidikan dari kalangan keluarga sendiri,
Syeikh Fadhil juga memasuki pelbagai pondok pengajian di Banten. Sekitar usia
tiga puluhan, barulah beliau melanjutkan pendidikannya di Makkah.
Syeikh Fadhil
telah mendapat pendedahan amalan tariqat semenjak berada di Banten lagi. Beliau
mengenali Tariqat Qadiriyah wan Naqsyabandiyyah (TQN) yang tersebar di seluruh
Jawa yang dibawa oleh murid-murid Syeikh Ahmad Khatib bin Abdul Ghaffar Sambas
(lahir 1217 Hijrah/ 1802 Masihi, wafat 1289 Hijrah/1872 Masihi). Salah seorang
khalifahnya yang paling terkenal, yang berasal dari Banten ialah Syeikh Abdul
Karim al-Bantani (wafat 18 Safar 1315 Hijrah/19 Julai 1897 Masihi). Menurut
almarhum al-Ustaz Haji Wan Mohd Saghir,
Oleh itu dipercayai bahawa Fadhil telah ditawajjuh dengan kedua-dua tariqat (Qadiriyyah dan Naqsyabandiyyah) tersebut oleh Syeikh Abdul Karim al-Bantani, ulama Banten yang sangat terkenal itu.[2]
Oleh itu dipercayai bahawa Fadhil telah ditawajjuh dengan kedua-dua tariqat (Qadiriyyah dan Naqsyabandiyyah) tersebut oleh Syeikh Abdul Karim al-Bantani, ulama Banten yang sangat terkenal itu.[2]
Ketika berada di Makkah, Syeikh
Fadhil dikatakan banyak bergaul dengan pengikut tariqat Tijaniyah sehinggakan
beliau juga diriwayatkan menerima Tariqat Tijaniyah tetapi tidaklah diketahui
dengan jelas daripada siapa beliau menerima tariqat itu. Dengan itu, jelaslah
bahawa Syeikh Fadhil mempunyai pengetahuan yang sangat meluas dalam
amalan-amalan tariqat yang muktabar khususnya tariqat Qadiriyyah dan
Naqsyabandiyyah yang sangat terkenal dalam bidang tariqat.
Tentang penghijrahannya ke Tanah
Melayu, ianya bermula apabila Penghulu Mukim Lenga yang bernama Haji Daud
sangat tertarik pada keperibadian, keilmuan dan kerohanian yang ada pada Syeikh
Fadhil lalu penghulu itu berusaha memujuk ulama yang berasal dari Banten ini
supaya datang ke Johor. Akhirnya hasrat Haji Daud tercapai apabila Syeikh
Fadhil bersetuju untuk datang ke Johor. Maka dalam tahun 1915 Masihi, Syeikh
Fadhil tiba di Johor. Beliau mengajar di Kampung Lenga, Muar. Selain pelbagai
ilmu Islam yang asas seperti fardu ain, Syeikh Fadhil amat menekankan amalan
Wirid Khaujakan atau Khatam Khaujakan yang sangat terkenal dalam ajaran Tariqat
Naqsyabandiyah. Isi kandungan wirid ini adalah zikir-zikir (ayat-ayat
Al-Qur’an, selawat atas Nabi, Asma’ ul husna dan lain-lain) yang tujuannya
utamanya mendekatkan diri kepada Allah dan memohon keredhaannya.[3] Perkataan
‘Khaujakan’ ini berasal dari perkataan Farsi dalam bentuk jamak (plural), dan
mafradnya (tunggalnya) ‘khawajah’ yang bererti syeikh atau guru. ‘Khatam
Khaujakan’ sebenarnya merujuk kepada perihal tuan guru menyudahkan majlis
bersama anak muridnya dengan membaca zikir-zikirnya dengan adab-adab dan
kifiatnya.[4]
Syeikh Fadhil melebarkan sayap
dakwahnya keseluruh tempat dimana beliau mengajar seperti Bandar Maharani
(Muar), Bakri, Bukit Kepong dan tempat-tempat lainnya. Kesungguhan dan
keikhlasan beliau menyebarkan dakwah menyebabkan beliau disenangi segenap
lapisan masyarakat, bahkan ajaran beliau dapat diterima oleh semua pihak
termasuk Sultan Johor. Beliau juga diriwayatkan rapat dengan Sultan Johor.
Semuanya bermula ketika perang dunia kedua meletus antara tahun 1939 hingga
tahun 1945. Dalam masa darurat itulah Sultan Ibrahim, Sultan Johor merasa perlu
menyelamatkan Kerajaan Johor, termasuk diri peribadi dan keluarganya dengan apa
cara sekali pun. Atas nasihat beberapa insan yang arif, baginda mendekati
Syeikh Fadhil.
Baginda menitahkan Datuk Othman Buang, Pegawai Daerah Muar
ketika itu untuk mencari dan menjemput ulama sufi itu datang ke istana baginda.
Hajat Sultan Ibrahim itu dipersetujui oleh Syeikh Fadhil tetapi ulama besar itu
tidak mahu tinggal dirumah yang disediakan oleh Sultan tetapi hanya mahu
tinggal di Masjid Pasir Pelangi. Di sebelah malamnya, beliau hadir di sebelah
bilik peraduan Sultan Ibrahim dengan membaca wirid untuk menjaga keselamatan
sultan. Walau bagaimana pun untuk lebih mudah melakukan pelbagai amalan wirid
dan munajat kepada Allah, beliau memilih masjid yang lebih banyak berkatnya
dari rumah. Oleh itu Fadhil lebih banyak melakukannya di dalam masjid.
Akhirnya Sultan Ibrahim memperoleh ketenangan jiwa kerana keberkesanan dan keberkatan doa Syeikh Fadhil. Setelah perang dunia kedua berakhir, baginda memberikan anugerah kepada ulama sufi tersebut. Seperti yang disebut oleh almarhum al-Ustaz Haji Wan Mohd Saghir,
Ustaz Haji Ahmad Tunggal (kini YDP Persatuan Khaujakan) dalam bukunya menyebut, ``Sultan telah menganugerahkan pangkat kepada Haji Fadhil, iaitu ia dilantik sebagai Mufti Peribadi Sultan. Jawatan ini berbeza dengan Mufti Kerajaan. Mufti Peribadi adalah bertanggungjawab kepada sultan. Ia memberi nasihat dan fatwa jika dikehendaki oleh sultan.''[5]
Akhirnya Sultan Ibrahim memperoleh ketenangan jiwa kerana keberkesanan dan keberkatan doa Syeikh Fadhil. Setelah perang dunia kedua berakhir, baginda memberikan anugerah kepada ulama sufi tersebut. Seperti yang disebut oleh almarhum al-Ustaz Haji Wan Mohd Saghir,
Ustaz Haji Ahmad Tunggal (kini YDP Persatuan Khaujakan) dalam bukunya menyebut, ``Sultan telah menganugerahkan pangkat kepada Haji Fadhil, iaitu ia dilantik sebagai Mufti Peribadi Sultan. Jawatan ini berbeza dengan Mufti Kerajaan. Mufti Peribadi adalah bertanggungjawab kepada sultan. Ia memberi nasihat dan fatwa jika dikehendaki oleh sultan.''[5]
Selain anugerah yang berupa kedudukan
itu, Sultan Ibrahim juga membiayai Syeikh Fadhil dan isterinya menunaikan
ibadah haji, dan memberikan hadiah-hadiah yang tidak terkira besar dan
banyaknya. Sumbangan yang tiada terhingga besarnya daripada Sultan Ibrahim
ialah apabila baginda membuka pintu kebebasan seluas-luasnya kepada Syeikh
Fadhil untuk menubuhkan kumpulan-kumpulan Wirid Khaujakan di seluruh Kerajaan
Johor tanpa sebarang halangan. Seperti yang dicatat oleh almarhum al-Ustaz Haji
Wan Mohd Saghir tentang penubuhan kumpulan ini,
Berdasarkan tulisan Ustaz Haji Ahmad Tunggal, peringkat awal pembentukan kumpulan tersebut di Pontian diketuai oleh Haji Ahmad Syah. Di Batu Pahat oleh Kiyai Saleh. Di Muar oleh Haji Abdul Majid dan di Mersing oleh Haji Siraj bin Marzuki.
Daripada isteri yang pertama, Syeikh Fadhil memperoleh empat orang anak; seorang lelaki dan tiga perempuan. Anak lelakinya ialah Orang Kaya Penghulu Haji Abdul Hamid. Setelah isteri pertamanya meninggal dunia, beliau berpindah ke Bandar Muar dan berkahwin lagi dengan seorang janda beranak dua. Kedua-dua anak tirinya iaitu Haji Othman bin Haji Azhari dan Haji Ali bin Haji Azhari meneruskan perjuangan Syeikh Fadhil. Antara murid Syeikh Fadhil yang menjadi ulama besar ialah Sahibus Samahah Haji Ahmad Awang yang pernah menjadi Mufti Kerajaan Johor dan anak tirinya, Haji Othman Azhari yang pernah memegang jawatan Yang Dipertua Badan Kebajikan Jamaah Khaujakan.
Anak tirinya yang gigih meluaskan amalan wirid Khaujakan ialah Haji Othman bin Azhari. Beliau dilahirkan di Jalan Bakri, Muar pada bulan April tahun 1915 dan dibesarkan oleh ibunya setelah bapanya meninggal dunia ketika usianya masih kecil.
Berdasarkan tulisan Ustaz Haji Ahmad Tunggal, peringkat awal pembentukan kumpulan tersebut di Pontian diketuai oleh Haji Ahmad Syah. Di Batu Pahat oleh Kiyai Saleh. Di Muar oleh Haji Abdul Majid dan di Mersing oleh Haji Siraj bin Marzuki.
Daripada isteri yang pertama, Syeikh Fadhil memperoleh empat orang anak; seorang lelaki dan tiga perempuan. Anak lelakinya ialah Orang Kaya Penghulu Haji Abdul Hamid. Setelah isteri pertamanya meninggal dunia, beliau berpindah ke Bandar Muar dan berkahwin lagi dengan seorang janda beranak dua. Kedua-dua anak tirinya iaitu Haji Othman bin Haji Azhari dan Haji Ali bin Haji Azhari meneruskan perjuangan Syeikh Fadhil. Antara murid Syeikh Fadhil yang menjadi ulama besar ialah Sahibus Samahah Haji Ahmad Awang yang pernah menjadi Mufti Kerajaan Johor dan anak tirinya, Haji Othman Azhari yang pernah memegang jawatan Yang Dipertua Badan Kebajikan Jamaah Khaujakan.
Anak tirinya yang gigih meluaskan amalan wirid Khaujakan ialah Haji Othman bin Azhari. Beliau dilahirkan di Jalan Bakri, Muar pada bulan April tahun 1915 dan dibesarkan oleh ibunya setelah bapanya meninggal dunia ketika usianya masih kecil.
Beliau mendapat didikan secara formal di
bidang agama di sekolah agama di Muar dan pada tahun 1936 beliau telah
melanjutkan pengajiannya di Kuliatul Al-Attas di Johor Bahru. Selepas tamat
pengajian beliau mengajar di sekolah sekolah agama di Muar termasuk Madrasah
Maharani al-Islamiah, Madrasah Lughatul Quran dan Madrasah Sa’diah. Tokoh yang
paling banyak memberi bimbingan kerohanian kepadanya tidak lain tidak bukan
ialah ayah tirinya iaitu Syeikh Fadhil Banten. Setelah Syeikh Fadhil Banten
wafat, Haji Othman meneruskan usaha mengembangkan wirid khaujakan. Mulai tahun
1967 perkembangan wirid khaujakan telah menampakan pesatnya apabila Tuan Guru
Haji Othman Azhari telah berusaha mengumpulkan para ahli ibadah mengamalkan
wirid khaujakan secara beramai ramai di masjid Jamek Muar tiap tiap malam
Jumaat dari jam 12 malam hingga subuh.[6] Pada mulanya ia disertai oleh
beberapa orang dan kemudiannya telah meningkat kepada 600 orang yang datang
dari pelbagai daerah.[7]
Perkembangan yang pesat ini telah menyebabkan semakin
banyak kumpulan wirid ditubuhkan di serata daerah. Pada penghujung tahun 1969,
keahlian wirid khaujakan telah meningkat kepada ribuan orang dan bagi mengelak
dari fitnah orang maka Tuan Guru Haji Othman Azhari mengambil keputusan
mendaftar secara sah dengan pendaftar pertubuhan di Johor.[8] Maka urusan
pendaftaran pun diusahakan dan pada 2 November 1971 kumpulan ini didaftarkan di
bawah undang undang pertubuhan negeri Johor dengan nama Badan Kebajikan Jemaah
Khaujakan Johor dengan No.Pendaftaran 473 (Johor).[9] Tuan Guru Haji Othman
Azhari turut menyusun beberapa buah buku risalah wirid Khaujakan dan beberapa
buah buku lain bagi memudahkan ahli pertubuhan mengamalkan wirid dan membuat
rujukan bacaan.[10] Wirid Khaujakan yang asal adalah panjang, tetapi setelah
diringkaskan oleh Tuan Guru Haji Othman, wirid tersebut boleh diselesaikan
dalam masa sekitar 45 minit. Tuan Guru Haji Othman meringkaskan wirid itu
setelah melakukan istikharah.[11] Tuan Guru Haji Othman Azhari selaku Yang
DiPertua persatuan telah memimpin ahli-ahlinya sehingga satu ketika jumlah
ahlinya mencecah lebih 20,000 orang.Setelah memimpin pertubuhan ini selama 24
tahun Tuan Guru Haji Othman Azhari menyerahkan pimpinan pertubuhan ini kepada
timbalannya. Pada tanggal 23 haribulan Jun 1995 beliau wafat pada usianya 80
tahun dan di kebumikan di tanah perkuburan Batu 2 Jalan Bakri, Muar Johor.[12]
Kini, persatuan Khaujakan dipimpin oleh Ustaz Haji Ahmad bin Tunggal.