ULAMA SUFI MELAYU
Kurun ke-18, ke-19 dan awal kurun ke-20, Institusi al-Haramayn telah melahirkan ulama Sufi Melayu dengan berkat ilmu dan amalan yang diambil oleh penuntut Tanah Melayu di sana dan dibawa pulang ke nusantara. Antara ulama Haramayn yang bersalsilah dengan para ulama Melayu ialah Syeikh Ahmad Qusyasyi, Syeikh Ibrahim al-Kurani, Syeikh Hassan al-Ajami dan ramai lagi. Menjadi suatu kelaziman kalangan ulamak Ahlu Sunnah Wal Jamaah mempunyai amalan kerohanian tariqat/Tasawuf yang merupakan roh Islam. Berikut antara ulama tersohor Melayu iaitu:
- Syeikh Ismail al-Fathani (Syatariah)
- Syeikh Hamzah al-Fansuri
- Syeikh Syamsuddin al-Sumaterani (al-Qadiriah)
- Syeikh Ahmad Khatib Sambas (al-Qadiriah)
- Syeikh Nuruddin Tekarang (al-Qadiriah al-Naqsyabandiah)
- Tuan Guru Abdul Rahman Ambon
- Syeikh Nawawi al-Bentani (al-Qadiriah al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Ahmad al-Fathani (As-Samaniah)
- Syeikh Mohd Zainuddin b Mohd Badawi Sumbawa (al-Qadiriah)
- Syeikh Mohd Azhari
- Syeikh Yasin al-Fadani
- Syeikh Mokhtar Bogor
- Kiyai Mohd Fadhil b Abdul Latif al-Maduri
- Kiyai Hashim Asyaari
- Syeikh Ali b Abdullah al-Banjari
- Syeikh Mohd Mahfuz al-Tarmasi
- Syeikh Mohd Najib b Idris (al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Ismail al-Minangkabawi (al-Naqsyabandiah al-Khalidiah)
- Syeikh Daud al-Fathani (al-Syatariah)
- Syeikh Faqih Jalaluddin b Kamaluddin al-Asyi
- Syeikh Nuruddin al-Raniri
- Syeikh Abdul Rauf al-Fansuri (as-Syatariah)
- Syeikh Yusuf Makasar (al-Khalwatiah)
- Syeikh Zainal Abidin al-Fathani
- Syeikh Wan Ali Kutan (as-Syaziliah)
- Syeikh Abdul Rahman Pauk Boh al-Fhatani (as-Syatariah)
- Syeikh Mohd Ali Acheh (as-Syatariah)
- Syeikh Mohd b Khatib Langien (as-Syatariah)
- Syeikh Abdul Malik Tok Pulau Manis (as-Syaziliah)
- Syeikh AbdullahMubin (as-Syatariah)
- Syeikh Mohd Arshad al-Banjari
- Syeikh Abdul Samad al-Palembani (as-Samaniah)
- Syeikh Abdul Qadir al-Fhatani
- Syeikh mohd Kamil al-Fhatani
- Syeikh Mohd Salleh al-Fhatani (as-Syatariah)
- Syeikh Abdul Rahman az-Zawawi (al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Abdullah Azhim al-Manduri
- Syeikh Abdul Wahab Rokan
- Syeikh Wan Sulaiman Kedah (al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Mohd Salleh al-Minangkabawi
- Syeikh Mohd Zain Simabur
- Tuan Guru Hj Umar Besut
- Tuan Guru Hj IShak b Muhd Arif
- Syeikh Mohd Zain Acheh (as-Syaziliah)
- Syeikh Abdul RahmanTok Gudang
- Tuan Tabal (al-Ahmadiah)
- Syeikh Mohd Said Linggi (al-Ahmadiah)
- Syeikh Mohd Salleh
- Syeikh Tengku Mahmud Zuhdi (al-Naqsyabandiah)
- Tok Pulai Condong (as-Syaziliah)
- Tok Selehor
- Syeikh Mohd Nafis al-Banjari
- Syeikh Mohd Khalil al-Maduri (al-Naqsyabandiah)
- Imam Mohd Dahlan (al-Naqsyabandiah)
- Mufti Hj Wan Musa (al-Ahmadiah)
- Raja Ali Kelana (al-Naqsyabandiah)
- Raja Haji Abdullah (al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Mohad Azhari al-Palembani
- Syeikh Abdul Qadir Bayas Tok Duyong
- Syeikh Abdul Malik Tok Pulau Manis (as-Syaziliah)
- Tokku Paloh (al-Naqsyabandiah)
- Tok Padang Jelapang/ Tok Golok
- TuanGuru Hj Abdul Rahman Lmbong (al-Naqsyabandiah)
- Syeikh Alawi Tahir al-Hadad
- Tok Kenali (al-Ahmadiah)
- Syeikh Hamzah al-Fansuri
- Syeikh Mohd Yasin al-Fadani
- Pangeran Dipo Negero (al-Naqsyabandiah)
- Tok Syafie
- Tuan Guru Hj Daud Bukit Abal (al-Ahmadiah)
- Tuan Guru Hj Abdul Wahid Sungai Udang (al-Ahmadiah)
Menjelang awal kurun ke-21 rehlah ruhiyyah dan ilmiyyah telah berpindah ke Mesir dan antara tariqat yang dibawa pulang oleh penuntut Malaysia antaranya: al-Ahmadiah, as-Syaziliah, al-Dusuqiah, al-Naqsyabandiah dan al-Khalwatiah. Dalam catatan sejarah Malaysia ( Malaya) pernah diadakan kongres Tariqat Sufi iaitu di Kuala Lumpur iaitu di Dewan Bandaran pada 2 Oktober 1960 dan tahun 1962. Sebagimana dituliskan oleh Pejuang Kemerdekaan Dr Burhanuddin al-Hilmy (al-Naqsyabandi) dalam bukunya ‘Simposium Tariqat Tasawuf’ yang membangkitkan kepentingan dan keperluan Tariqat/Tasawuf kepada umat Islam.
Negeri Sembilan kembali mempelopori menubuhkan Jilsah Turuq Sufiah (Majlis Sufi) dengan melantik kalangan ahlinya (pakar ilmu tariqat/tasawuf) agar umat Islam dapat merujuk apa-apa yang berkaitan perkara tersebut kepada ahlinya. Lantaran begitu banyak kekelirun dan salah faham terhadap tariqat disamping wujudnya ajaran sesat yang bertopengkan tariqat/tasawuf.
Firman Allah Taala yang bermaksud : ’Bertanyalah ahli sesuatu ilmu sekiranya kamu tidak mengetahui”
Justeru adalah penting sesuatu ilmu dirujuk kepada ahlinya, kerana realiti di Malaysia banyak permasalahan berkaitan tariqat/tasawuf tidak dirujuk kepada ahlinya justeru meimbulkan kekeliruan terhadap ilmu dan amalan berkaitan roh Islam tersebut.
Enakmen tariqat tasawuf yang dibentuk oleh Jabatan Mufti Negeri Sembilan telah diterjemahkan dan diserahkan juga kepada Ketua Majlis Sufi Tertinggi Mesir / Ulama Besar al-Azhar as-Syarif pada tahun 2006 iaitu semasa pertemuan antara Syeikh Hassan as-Syinawi dengan Mufti Syeikh Murtadha Hj Ahmad. Dimana sebagai jaringan ilmiyyah dimana Mesir akan menjadi pusat Tariqat Sufi Sedunia yang dibarisi oleh ulama yang muktabar di alam hari ini.
Ahli Majlis Jilsah Turuq Sufiah Negeri Sembilan ialah :
- Dato’ Syeikh Murtadha b Hj Ahmad ( al-Ahmadiah)
- Dato’ Hj Mohd Yusof b Hj Ahmad ( al-Ahmadiah)
- Dr Hj Jahid b Sidek ( al-Naqsyabandiah)
- Dr Sulaiman b Ibrahim
- Dr Manam b Mohamad ( al-Naqsyabandiah)
- Dr Muhammad Uthman el-Muhammady
